Το βλάχικο τραγούδι, λόγω της μεγάλης διασποράς των Βλάχων - καθώς ήταν κυρίως κτηνοτρόφοι, κυρατζήδες, έμποροι - διαφοροποιήθηκε από περιοχή σε περιοχή, και υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία. Ωστόσο, κυριαρχούν δύο τύποι εκτέλεσης. Οένας, ο πιο διαδεδομένος, απαντά στους Βλάχους της Πίνδου, της Γράμμουστας, στα Μπιτόλια, στο Βέρμιο. Ο άλλος στους Αρβανιτόβλαχους, τους Φαρσιαρώτες. Τα τραγούδια του πρώτου τύπου εκτελούνται γενικά ομοφωνικά, πιο σπάνια ετεροφωνκά ή πολυφωνικά. Η πλειοψηφία των εκτελεστών τραγουδούν τη βασική μελωδία και αυτοί που έχουν καλές φωνές μετακινούνται - πάνω κάτω - από τη βασική μελωδία. Στους Φαρσιαρώτες το πολυφωνικό τραγούδι είναι γενικευμένο, ενώ η ατομική εκτέλεση σχεδόν ανύπαρκτη. Ημελωδία του τραγουδιού διατηρείται από δύο κύριους τραγουδιστές, ενώ οι υπόλοιποι - ο χορός - απλά συνοδεύει (εε ...).
Χαρακτηριστικό των βλάχικων τραγουδιών είναι και οι αντιφωνίες, κυρίως ανδρών - γυναικών. Αυτές ίσως γεννήθηκαν από την ανάγκη να ξεκουράζονται ή να συναγωνίζονται οι δυο ομάδες αυτών που τραγουδούν.
Αν και το ομαδικό - πολυφωνικό τραγούδι στους Βλάχους είναι παραδοσιακό και περίπου γενικευμένο, υπάρχουν όμως περιπτώσεις, κυρίως στα τραγούδια του πρώτου τύπου, που πολλά τραγούδια είναι τραγουδισμένα προσωπικά. Σε αυτή την κατηγορία υπάγονται ειδκά τα κυρατζίδικα τραγούδια, τα κτηνοτροφικά ( picurarescu cαnticu), και πολλά ερωτικά (di vreare), στα οποία αντανακλάται η μοναχική ζωή των κυρατζήδων και των κτηνοτρόφων.
Τραγούδια αυτού του είδους - μονοφωνικά και διφωνίες - περιέχουν οι ως τώρα ηχογραφήσεις, και ήδη ο Σύλλογος, στη νέα προσπάθειά του, προσανατολίζεται στα πολυφωνικά τραγούδια, που κυρίως τραγουδούσαν οι Βλάχοι.
Η οργανική μουσική επένδυση στα βλάχικα τραγούδια είναι μεταγενέστερη και ακολούθησε τις μελωδίες των τραγουδιών που ήδη υπήρχαν. Η αυτοσχέδια φλογέρα συνόδευε τους κτηνοτροφικούς σκοπούς, ενώ από τα όργανα της σημερινής κομπανίας, πρώτο το βιολί - σύμφωνα με προφορικές παραδόσεις - συνόδευε τα βλάχικα τραγούδια, γιατί μπορούσε να ακολουθήσει τις διακυμάνσεις στις βλάχικες μελωδίες. Αργότερα μπήκε το κλαρίνο και έγινε το κύριο όργανο της κομπανίας που συμπληρώθηκε με λαούτο και ντέφι. Τα χάλκινα όργανα μπήκαν αργότερα, είναι δυτική επίδραση και σχετίζονται με τις στρατιωτικές μπάντες, και απαντούν κυρίως, σε αστικοβιοτεχνικά κέντρα των Βλάχων (Νέβεσκα, Κλεισούρα, Μπιτόλια κ.ά.). Στη Βέροια, τις τελευταίες δεκαετίες, κυριαρχούν τα χάλκινα, που εκτόπισαν τα βιολιά, μια και το τραγούδι υποχώρησε. Παλιότερα, στο γλέντι, όσο υπήρχε το τραγούδι, μονοφωνικό ή πολυφωνικό, τα χάλκινα δεν μπορούσαν να συνοδέψουν. Στις ηχογραφήσεις που έκανε ο Σύλλογος, η μουσική επένδυση είναι με "βιολιά", γιατί όλα τα τραγούδια που περιέχονται είναι παλιότερα από την είσοδο των χάλκινων.
Ο καθηγητής στην έδρα της γλωσσολογίας στο Α.Π.Θ., N. Κατσάνης, σημειώνει ότι τα βλάχικα τραγούδια ελάχιστα μέχρι τις μέρες μας έγιναν αντικείμενο από την φιλολογική επιστήμη στη χώρα μας, όπως δε μελετήθηκε και η σχέση με τα Ελληνόφωνα τραγούδια που επίσης τραγουδούν οι Βλάχοι. Πολλά τραγούδια της Βλάχικης τραγουδιόνταν και στα Ελληνικά, και φυσικό είναι να μην επέζησε η αρχική τους μορφή. Η ρητή μαρτυρία του Κ. Κρυστάλλη ότι μετέφρασε πολλά βλάχικα τραγούδια στην Ελληνική γλώσσα, καθώς και ότι σε πολλά Ελληνόφωνα τραγούδια εξυμνούν τη "Βλάχα την έμορφη ...", οδηγούν σ΄αυτήν τη σκέψη.
Η μελέτη των βλάχικων τραγουδιών από τον αξέχαστο Sam. Baud - Bovy δεν ολοκληρώθηκε λόγω του θανάτου του, και τα τελευταία χρόνια, οι Σύλλογοι Βλάχων έχουν στα αρχεία τους πολύ πλούσιες συλλογές βλάχικων τραγουδιών, που περιμένουν τους λαογράφους, εθνολόγους και μουσικολόγους για την επιστημονική τους προσέγγιση.
Πηγή : http://www.vlahoi.gr/
